Η ELC ενδιαφέρθηκε για τον ευρωπαϊκό κανονισμό 2016/1103, για την εφαρμογή της ενισχυμένης συνεργασίας στον τομέα της δικαιοδοσίας, του εφαρμοστέου δικαίου, της αναγνώρισης και της εκτέλεσης αποφάσεων σε γαμικές διαφορές. Η μελέτη αυτή μας επέτρεψε να είμαστε έτοιμοι να απαντήσουμε στις ερωτήσεις σας σχετικά με το θέμα, ώστε να σας παρέχουμε ποιοτικές υπηρεσίες.
Ο εν λόγω κανονισμός, που εγκρίθηκε στις 24 Ιουνίου 2016, είναι το αποτέλεσμα πολυετών συζητήσεων. Εφαρμόζεται στον τομέα των περιουσιακών σχέσεων των ζευγαριών με αλλοδαπά στοιχεία και αυτό, σύμφωνα με τον μηχανισμό ενισχυμένης συνεργασίας. Κατά συνέπεια, η εφαρμογή του κανονισμού θα περιοριστεί στα κράτη μέλη που το επιθυμούν ρητά.
Ο κανονισμός θεσπίζει εναρμονισμένους συνδετικούς παράγοντες για τον προσδιορισμό του εφαρμοστέου δικαίου στο καθεστώς των περιουσιακών σχέσεων των συζύγων και του αρμόδιου δικαστηρίου. Ο κανονισμός απλουστεύει επίσης την αναγνώριση και εκτέλεση δικαστικών αποφάσεων και την αποδοχή και εκτέλεση δημόσιων εγγράφων που αφορούν τις περιουσιακές σχέσεις των συζύγων.
Στο παρόν άρθρο θα ασχοληθούμε μόνο με το μέρος του κανονισμού που αφορά το εφαρμοστέο δίκαιο στο καθεστώς των περιουσιακών σχέσεων των συζύγων.
1. Το πεδίο εφαρμογής
Ο κανονισμός εφαρμόζεται στις περιουσιακές σχέσεις των συζύγων με αλλοδαπό στοιχείο.
Οι ενδιαφερόμενοι σύζυγοι
Για συζύγους της ίδιας εθνικότητας :
- με συνήθη διαμονή σε διαφορετικά κράτη κατά τον χρόνο τέλεσης του γάμου ή της κατάρτισης της συμφωνίας που οργανώνει ή τροποποιεί το καθεστώς τους, ή
- με περιουσία οποιουδήποτε συζύγου σε κράτος διαφορετικό από εκείνο της ιθαγένειας ή της κατοικίας, ή
- να έχουν τελέσει το γάμο τους σε κράτος διαφορετικό από εκείνο της ιθαγένειας ή της κατοικίας τους.
Σύζυγοι διαφορετικής ιθαγένειας, ανεξαρτήτως του τόπου συνήθους διαμονής τους, του τόπου της περιουσίας τους ή του τόπου τέλεσης του γάμου.
Ενισχυμένη συνεργασία (άρθρο 70)
Ο κανονισμός εφαρμόζεται μόνο στα κράτη μέλη που συμμετέχουν σε ενισχυμένη συνεργασία. Τα μη συμμετέχοντα κράτη μέλη πρέπει να θεωρούνται ως τρίτα κράτη κατά την εφαρμογή του κανονισμού.
Εξαιρέσεις (που προβλέπονται στο άρθρο 1)
Από το πεδίο εφαρμογής εξαιρούνται φορολογικά, τελωνειακά και διοικητικά θέματα, η δικαιοπρακτική ικανότητα των συζύγων, η ύπαρξη, η εγκυρότητα ή η αναγνώριση του γάμου, οι υποχρεώσεις διατροφής, η κληρονομική διαδοχή, η δικαιοδοσία και το εφαρμοστέο δίκαιο σε θέματα διαζυγίου, δικαστικού χωρισμού ή ακύρωσης γάμου, η κοινωνική ασφάλιση, το δικαίωμα μεταβίβασης ή προσαρμογής μεταξύ συζύγων, η φύση των εμπράγματων δικαιωμάτων κ.λπ.
Διαχρονική εφαρμογή (άρθρα 69 και 70)
Ο κανονισμός τέθηκε σε ισχύ στις 28 Ιουλίου 2016.
2. Εφαρμοστέο δίκαιο ελλείψει επιλογής από τους συζύγους (άρθρο 26)
Εάν δεν έχει οριστεί κανένας νόμος, χρησιμοποιείται μια ιεραρχία συνδετικών παραγόντων για τον καθορισμό του εφαρμοστέου δικαίου:
- Η πρώτη κοινή συνήθης διαμονή των συζύγων μετά την τέλεση του γάμου.
- Σε αντίθετη περίπτωση, η κοινή ιθαγένεια κατά τον χρόνο του γάμου. Το κριτήριο αυτό δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί όταν οι σύζυγοι έχουν πολλές κοινές ιθαγένειες.
- Σε αντίθετη περίπτωση, το δίκαιο του κράτους με το οποίο οι σύζυγοι έχουν τον στενότερο δεσμό κατά τον χρόνο τέλεσης του γάμου.
Κατ' εξαίρεση, η αρμόδια δικαστική αρχή μπορεί να αποφασίσει ότι εφαρμόζεται το δίκαιο κράτους άλλου από εκείνο της πρώτης κοινής συνήθους διαμονής μετά την τέλεση του γάμου, εφόσον συντρέχουν οι ακόλουθες προϋποθέσεις
- Ότι ένας από τους συζύγους ζητάει ,
- Ότι οι σύζυγοι είχαν την τελευταία κοινή συνήθη διαμονή τους σε αυτό το άλλο κράτος για χρονικό διάστημα σημαντικά μεγαλύτερο από την πρώτη κοινή συνήθη διαμονή τους,
- Ότι και οι δύο σύζυγοι βασίστηκαν στο δίκαιο του άλλου κράτους για να οργανώσουν ή να σχεδιάσουν τις περιουσιακές τους σχέσεις,
- Ότι οι σύζυγοι δεν έχουν συνάψει συμφωνία πριν από την ημερομηνία της τελευταίας κοινής συνήθους διαμονής τους στο εν λόγω άλλο κράτος.
3. Επιλογή δικαίου
Ο κανονισμός παρέχει τη δυνατότητα επιλογής του δικαίου ενός από τα κράτη του οποίου τουλάχιστον ένας από τους συζύγους είναι υπήκοος ή του δικαίου της συνήθους διαμονής του κατά τον χρόνο της επιλογής (άρθρο 22). Αυτή η επιλογή του εφαρμοστέου δικαίου στο καθεστώς των περιουσιακών σχέσεων των συζύγων μπορεί να είναι ρητή ή σιωπηρή.
Για να είναι έγκυρη η επιλογή, πρέπει να πληροί ορισμένες προϋποθέσεις, ιδίως
- Τυπικές προϋποθέσεις: η συμφωνία επιλογής πρέπει να είναι γραπτή, να φέρει ημερομηνία και να υπογράφεται και από τους δύο συζύγους. Προστίθενται ορισμένες προϋποθέσεις για ειδικές περιπτώσεις (άρθρο 23), για παράδειγμα όταν οι σύζυγοι κατοικούν σε διαφορετικά κράτη μέλη.
- Υλικές προϋποθέσεις: η ύπαρξη και η εγκυρότητα της ουσίας υπόκεινται στο δίκαιο που επιλέγουν οι σύζυγοι ως εφαρμοστέο στο περιουσιακό καθεστώς των συζύγων (άρθρο 24).
4. Τα χαρακτηριστικά του εφαρμοστέου δικαίου
Ο κανονισμός διακρίνει διάφορες αρχές σχετικά με το εφαρμοστέο δίκαιο στις περιουσιακές σχέσεις των ζευγαριών με αλλοδαπά στοιχεία.
Πρώτον, η αρχή της καθολικότητας του εφαρμοστέου δικαίου σύμφωνα με το άρθρο 20 προβλέπει ότι το ορισθέν δίκαιο εφαρμόζεται ακόμη και αν το δίκαιο αυτό δεν είναι το δίκαιο κράτους μέλους.
Στη συνέχεια, υπάρχει η αρχή της ενότητας του εφαρμοστέου δικαίου. Η αρχή αυτή προβλέπει ότι ο νόμος θα εφαρμόζεται σε όλα τα περιουσιακά στοιχεία του ζευγαριού, ανεξάρτητα από τον τόπο (άρθρο 21) ή τη φύση τους.
Υπάρχει επίσης η αρχή του αμετάβλητου του εφαρμοστέου δικαίου. Ορίζεται από το γεγονός ότι το γαμικό καθεστώς καθορίζεται από το εφαρμοστέο δίκαιο από την αρχική στιγμή της τέλεσης του γάμου και δεν τροποποιείται στη συνέχεια.
Τέλος, όπως προβλέπει το άρθρο 27 του παρόντος κανονισμού, το εφαρμοστέο δίκαιο στο καθεστώς των περιουσιακών σχέσεων των συζύγων διέπει διαφορετικούς τομείς: αυτό είναι το πεδίο εφαρμογής του εφαρμοστέου δικαίου.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε τις εξαιρέσεις από το εφαρμοστέο δίκαιο, όπως η δημόσια τάξη (άρθρο 31) και το αναγκαστικό δίκαιο (άρθρο 30).
